Zoals je misschien weet zijn we nu gesloten maar middels deze nieuwsbrief kan ik je toch nog meenemen voor een rondleiding. In deel 1 en deel 2 vertelde ik al over de algemene geschiedenis van het Fort, de brug en een deel over de bomvrije kazerne. In dit deel wandelen we door de ruimtes 5 en 7 t/m 11. Uiteraard met mooie foto’s erbij. Ga je weer mee?
Hierboven nog even weer de plattegrond van de kazerne zodat je weet waar we gebleven zijn. De gele markeringen zijn de ingehakte ramen uit 1884. De blauwe markeringen zijn de doorgevoerde veranderingen uit 1884 die nu nog aanwezig zijn en de groene markeringen geven aan dat er wijzigingen in 1884 zijn geweest die weer zijn verwijderd. Hieronder ga ik daar per ruimte inhoudelijk op in.
Het linker oostelijke deel van de kazerne is gesloten voor publiek en wordt voornamelijk voor opslag gebruikt. Dat is op sommige foto’s ook te zien en dat is ook de reden dan niet van alle vertrekken foto’s zijn.
Ruimte 5 (gang)
Deze halfrond lopende gang dient als ontsluiting van de ruimtes in het oostelijke deel van de kazerne en wordt overkluisd (stenen boog over grote lengte) door een rondgaand tongewelf. Oorspronkelijk stonden de aangrenzende ruimten in open verbinding met deze gang. Bij de verbouwing van 1884 zijn in de meeste openingen scheidingsmuren met deuren geplaatst.
De opening naar ruimte 8 heeft als enige een deursponning met hardstenen duimblokken (dat zijn de blokken waar de ijzeren duimen inzitten die de deuren dragen) en een dubbele houten deur. Dit was het verblijf voor officieren, wat verklaart waarom hier in de oorspronkelijke situatie een houten deur was. Bij de twee andere doorgangen naar ruimte 7/7a en 9 zijn in 1884 een muur met deurkozijn geplaatst. Oorspronkelijk was hier een open doorgang.
Ruimte 7 (Officieren) en Ruimte 7a (Telegraaf-bureau)
Het oorspronkelijke vertrek is bij de verbouwing in 1884 door een scheidingsmuur onderverdeeld in twee kleinere vertrekken: een telegraafkantoor en een verblijf voor officieren. De scheidingswand is inmiddels weer verdwenen. In de vloer en de wanden zijn de sporen van de onderverdeling nog te herkennen. Een verschil met de opzet zoals die op de ontwerptekening zichtbaar is, is dat de scheidingsmuur niet in de hoek van de ruimte is geplaatst, maar uitkomt op de hoek bij de doorgang naar ruimte 5. Er zijn in de doorgang naar de gang (ruimte 5) geen hardstenen blokken in de muur opgenomen. Vóór de verbouwing van 1884 zal dit dus geen officiersverblijf met dubbele houten deur zijn geweest (zoals ruimte 8).
Hierboven de foto van ruimte 7/7a met de in 1884 ingebroken vensters. De vensterindeling is a-symmetrisch. Dit is het gevolg van de toen aangebrachte onderverdeling, waarbij een scheidingswand geplaatst was tussen de beide rechter vensters. De sporen van de holtes in de muur (inkassingen) zijn nog te herkennen. Deze waren destijds gemaakt voor een betere aansluiting / een hechter verband tussen beide muren (in rood aangegeven op de tekening rechts). Deze onderverdeling verklaart ook de plaatsing van de ronde opening, waarschijnlijk voor een rookkanaal, midden boven de beide linkervensters. Deze opening is in het midden van de voormalige linkerruimte geplaatst.
Hier ook ruimte 7 vanaf de andere kant gezien met de doorgang naar de gang (ruimte 5). In de dagkant van de doorgang zijn de dichtgezette gaten te zien van de inkassingen voor de scheidingswand (in rood aangegeven op de rechter tekening). Met enige moeite is op het gewelf ook de aftekening van de scheidingswand nog te herkennen (in blauw ingetekend).
Op de foto hier boven zie je een detail van de vloer in ruimte 7, met de sporen van de voormalige scheidingswand. Op de tekening rechts zijn in rood de herstellingen in de vloer aangegeven na het verwijderen van de wand. In blauw is het verloop van de wand aangegeven.
Deze foto geeft een detail van de noordoosthoek van ruimte 7(a), met rechts de rookgasafvoer van de kachel. De twee openingen links bij de hoek van de ruimte houden mogelijk verband met het gebruik van de ruimte als telegraafkantoor.
Ruimte 8 (Officieren)
Dit vertrek heeft als enige in de kazerne geen bakstenen of gecementeerde vloer. De huidige vloer is verlaagd uitgevoerd ten opzichte van de andere vertrekken. In de ruimte bevindt zich wel een aantal bakstenen poeren (blokken). Deze poeren zullen houten balken hebben gedragen, waarop een houten vloer was aangebracht. De houten vloer zal horen bij het gebruik als officiersverblijf. Een houten vloer biedt aanzienlijk meer conform dan een (koude) steenachtige vloer. De doorgang naar ruimte 7 is in 1884 dichtgezet (maar later weer geopend). In de westwand bevindt zich een nis.
Op de foto zie je ruimte 8 gezien in de richting van de gang (ruimte 5). In de dagkanten van de doorgang is een sponning gemaakt en er zijn hardstenen blokken ingemetseld ten behoeve van deuren. Deze onderdelen behoren tot de oorspronkelijke opzet van het metselwerk. De ruimte voor de officieren kon dus worden afgesloten, dit in tegenstelling tot de overige (soldaten) vertrekken.
Ook zie je de gemetselde poeren die houten vloerbalken hebben gedragen die in de lengterichting van het vertrek waren gelegd.
Op de volgende foto zie je een halfrond gesloten nis in de westwand van ruimte 8. De vulling in de nis is in verband met het metselwerk van de wand gemetseld en behoort dus tot de oorspronkelijke opzet van het gebouw. Het is niet bekend waar deze nis precies voor diende.
Ruimte 9 (Onderofficieren)
Dit vertrek is bij de verbouwing van 1884 ingericht als verblijf voor de onderofficieren en voorzien van een houten deurkozijn bij de gang en twee vensters in de oostwand. De doorgang naar ruimte 7(a) werd dichtgezet. De doorgang naar ruimte 10 is na 1884 dichtgezet.
In ruimte 9 zijn aan de oostwand (raamzijde) twee vensters aan de linkerkant geplaatst, dat waren de twee schietgaten. Omdat de laag aarde, die in 1884 tegen de buitenzijde van de kazerne was aangebracht, het rechterdeel van de buitengevel bij ruimte 9 blokkeerde, was het niet mogelijk om het meest rechtse schietgat ook tot venster te vergroten. Tevens moest het venster ter plaatse van het middelste schietgat verder naar links toe worden verschoven en kon het dus niet volledig bij het schietgat worden ingebroken.
Ruimte 10 (Onderofficieren)
Dit vertrek is bij de verbouwing van 1884 ingericht als verblijf voor de onderofficieren, toegankelijk vanuit ruimte 9. De doorgang naar de gang (ruimte 5) werd daarbij dichtgezet met een muur, evenals de doorgang naar ruimte 11. Na 1884 is de doorgang naar de gang weer opengemaakt en heeft men de doorgang naar ruimte 9 dichtgezet. Bij de verbouwing in 1884 werden de schietgaten in de oostwand geblokkeerd door de aarden wal aan de buitenkant van de kazerne. Om de ruimte nog enigszins van daglicht en verse lucht te voorzien heeft men het meest linkse schietgat vergroot tot een venster dat schuin omhoog voert om boven het maaiveld te komen. Dat venster is later weer dichtgezet.
Overzicht van ruimte 10, gezien naar het oosten. De beide schietgaten voor geweer behoren nog tot de oorspronkelijke opzet van het gebouw. Het schietgat dat zich geheel links bevond is bij de verbouwing van 1884 gewijzigd in een vensteropening die schuin naar boven loopt. Dit was noodzakelijk om boven de toen tegen de buitenkant aangebrachte aarden wal uit te komen. Inmiddels is dat venster zowel aan de binnen- alswel aan de buitenzijde dichtgezet met metselwerk.
Op de foto’s hierboven zie je eerst de doorgang van ruimte 10 naar ruimte 11. Deze doorgang is bij de verbouwing van 1884 dichtgezet. Daarna zie je de doorgang naar ruimte 9. Deze doorgang is na 1884 dichtgezet.
Ruimte 11 (Manschappen)
Dit vertrek diende als logies voor de manschappen en was na de verbouwing van 1884 verstoken van daglicht en verse lucht vanwege de toen aan de buitenzijde aangebrachte aanaarding. De drie schietgaten zijn toen ook dichtgezet. De doorgang naar ruimte 10 is in 1884 dichtgezet. De doorgang naar de gang (ruimte 5) is open.
Tot slot
Zo, dat was weer heel veel interessante informatie. Zoals gemeld zijn deze ruimtes niet toegankelijk voor het publiek omdat ze gebruikt worden voor met name opslag. Wie weet zijn de ruimtes in de toekomst te bezichtigen. Dan laat ik ze tijdens een rondleiding graag zien.
In mei gaat het Fort weer open zodat je zelf kunt komen kijken. Ben je overigens business lid, bondgenoot of vriend van het Fort dan ben je al op 9 of 10 april welkom. Daarover volgt tegen die tijd meer informatie. Nog geen lid? Kijk dan even hier bij de sponsormogelijkheden.
Vond je het weer interessant?
Kom dan de volgende keer weer. Dan vertel ik je meer over de ruimtes 12 t/m 15. Er is nog zoveel te vertellen!
Janet
Gids van Fort Buitensluis